CEHALET
Sözlükte: Cehl kelimesi ile eş manalı olarak bilgisizlik manasındadır. ki
ilimin zıddıdır.
A'la harfi ceri ile bilmez görünmek manasına olur. Kamus 3/170 .
Cahillik, farkına varmamak, bilmemek, cahil olmak yada aynı
kelimenin manaları arasındadır.
er-Ragibu'l-İsbahaniye göre: Cehalet 3 çeşittir:
1: Nefs'in bilgiden hali olmasıdır.
Cehlim asıl manası budur.
2. Bir şeye olduğundan farklı bir şekilde inanmak.
3. Bir şeyi yapılması gereken şeklim aksi şekilde yapmak demektir.
Mufredat 143
Hadis terimi olarak: Metaini aşere denilen ve Ravilerin tenkidinde
göz önünde bulundurulan on esastan biridir.
Ravi nin adaleti ile ilgilidir. Hadis Usulü kaynaklarında cehaleti'r-Ravi
şeklindede geçen Cehalet, tek cümle ile Ravinin bilnmemesidir.
Bir Ravinin bilinmemesi iki türlü olur.
1. Kimliğinin; öteki değişle kim olduğunun bilinmeyişidir. Bu tür
cehalete Cehaleti Ayniye yada Cehaletül Ayn da denir.
2. Ravi hakkında verilen Cerh ve Ta'dil hükmünün bilinmemesidir.
Cehaletül Vasf da denilmiştir.
Gerek kimliği gerekse hakkında verilen Cerh ve Ta'dil hükmü
bilinmeyen Ravi ye 'Mechul denir. Mechul Ravi nin kimliği bilinmiyorsa buna
'Meculu'l-Ayn, adaleti bilinimyorsa 'Mechulu'l-Adale dir.
Ravinin kimliğinin, cerhedildiğinin yada adaletinin mechul kalması
şu şekillerde olur.
Ravinin isim, künye, lakab, nisbet, sufat yada meslek gibi
kendisini mechul olmaktan çıkaracak nitelikleri çoktur. Ravi bunlardan biri
yada ikkisi ile bilinir. Kendisinden rivayette bulunan Raviler onun bu en çok
meşhur olduğu nitelikleri ile değil başka nitelikleri ile tanıtırlar. İşitenler
ise bu Ravinin başka biri olduğunu sanırlar. Bu şekildeki yanılmalarda aynı
Hadis-i şerif'i başka başka Ravilerin de rivayet ettikleri sanılabilir.
Bir Hadis'in sıhhati onu Rivayet eden Ravinin Adalet ve Zabt
vasıflarının durumu ile belli olur. Tanınmayan Ravinin ne adaleti nede zabtı
bilinemeyeceğinden rivayetin sıhhatindende söz etmek zorlaşır.
CEHALETU'T-TA'YİN
Kimliği bilinemeyen Ravi nin Cehaleti manasına tamlamadır.
Hadis Usulü İlminde: Bazı isnadlarda görülen 'ev' edatının ifade
ettiği tereddütle ilgilidir.
Bazı Ravi ler isnadlarında bazen Ahberana fulanun ev fulanun gibi bir
eda sigası kullanırlar. bu durumda Ravi Hadisi isimlerini verdiği Şeyh lerinden
hangisinden aldığını kestirememiştir. Bunun sonucu her iki Şeyh i hakkında
kesinlikle hangisinden olduğunu ta'yin edememekten doğan bir Cehalet söz konusu
olmuştur. ki buna Cehaletu't-Ta'yin denmiştir.
Şuda varki, böyle bir durumda kestirilemeyen Şeyhlerden her
ikiside sika ise ortaya çıkan ta'yin Cehaletinin gerek isnada, gerekse metne
herhangi bir zararı dokunmaz.
Kaynaklar:
Siyer: İzmirli İsma'il Hakkı, Siyer-i Celile-i Nebeviye, İst.
1332.
Şâfî'iyye: Abdulvehhâb b. Takiyyuddin es-Subkî, Tabakâtu'ş-
Şafi'iyyetil- Kubrâ; 1-6, Kahire.
Şemail: Muhammed b. İsa et-Tirmlzî, es-Şemâ'ilu'n-Nebeviyye
ve'I-Hasâ'isu'l- Mustafaviyye, İst. 1264.
Ayrıca bakınız: